Annie Gentils Gallery

De albino-gorilla

​

In de dierentuin van Barcelona bestaat het enige exemplaar dat ter wereld bekend is van een albino- mensaap, een gorilla uit equatoriaal Afrika. Meneer Palomar baant zich een weg door de menigte die zich verdringt in het paviljoen waar hij zit. Achter een raam is ‘Copito de Nieve’ (‘Sneeuwvlok’, zo noemen ze hem) een berg vlees en wit haar. Hij zit tegen de muur in de zon. Het masker van zijn gezicht is van een menselijk roze, doorgroefd met rimpels; ook zijn borst toont een onbehaarde, roze huid, als die van mensen van het blanke ras. Dat gezicht met die enorme trekken van een trieste reus draait zich af en toe naar de menigte bezoekers achter het glas, op minder dan een meter van hem vandaan; een trage blik vol troosteloosheid, geduld en verveling, een blik die alle berusting uitdrukt over het feit dat hij is zoals hij is, het enige exemplaar ter wereld met een vorm die niet uitverkoren is en niet geliefd, alle vermoeienis om zijn bijzonderheid met zich mee te torsen, alle ellende om de ruimte en de tijd te beslaan met zijn eigen aanwezigheid die zoveel plaats inneemt en zoveel opzien baart.

                              Het raam kijkt uit op een terrein dat omgeven is door hoge gemetselde muren die het het aanzien geven van de binnenplaats van een gevangenis, maar dat in werkelijkheid de ‘tuin’ is van het hok-huis van de gorilla’s, waar zich op de grond een lage, bladerloze boom verheft en een ijzeren ladder als gymnastiektoestel. Meer naar achteren op het binnenplaatsje zit het wijfje, een grote zwarte gorilla met een kleintje in haar arm dat ook zwart is: het witte haar wordt niet overgeërfd: ‘Copito de Nieve’ blijft de enige albino van alle gorilla’s.

                             Witgrijs en onbeweeglijk roept de mensaap in meneer Palomar een onheuglijke oudheid op, zoals bergen of piramiden. In werkelijkheid is het dier nog jong, en alleen het contrast met zijn roze gezicht, zijn korte witte haar dat het bekroont en vooral de rimpels overal rond zijn ogen maken dat hij eruitziet als een oude man. Verder vertoont het uiterlijk van ‘Copito de Nieve’ minder gelijkenissen met de mens dan dat van de andere primaten: op de plaats van de neus graven de neusgaten twee diepe gleuven; zijn harige en - je zou zeggen - weinig ontwikkelde handen aan het uiteinde van heel lange, stijve armen, zijn in werkelijkheid nog poten, en als zodanig gebruikt de gorilla ze bij het lopen, waarbij hij ze als een viervoeter op de grond zet.

                             

                            Nu klemmen deze arm-poten de buitenband van een auto tegen zijn borst. In de enorme leegte van zijn uren laat ‘Copito de Nieve’ de autoband nooit los. Wat zou dit voorwerp voor hem zijn? Een stuk speelgoed? Een fetisj? Een talisman? Meneer Palomar heeft het gevoel dat hij de gorilla perfect begrijpt, zijn behoefte aan iets wat hij stevig kan vasthouden terwijl alles hem ontglipt, iets waarmee de beklemming van het isolement verlicht kan worden, van het anders zijn, van de veroordeling altijd beschouwd te worden als een levend fenomeen, evenzeer door zijn vrouwen en kinderen als door de bezoekers van de dierentuin.

                            Ook het wijfje bezit een autoband, maar voor haar is dit een gebruiksvoorwerp, waarmee ze een praktische, probleemloze relatie heeft: ze zit erin als in een leunstoel, terwijl ze van de zon geniet en haar kleintje ontvlooit. Het lijkt echter of het contact met de autoband voor ‘Copito de Nieve’ iets gevoelsmatigs, is, iets possessiefs en op een bepaalde manier iets symbolisch. Daarvandaan is het een kleine stap naar datgene wat voor de mens het zoeken is naar een uitweg uit de angst om te leven: jezelf investeren in de dingen, jezelf herkennen in de tekens, de wereld veranderen in een geheel van symbolen; bijna een eerste ochtendgloren van de cultuur in de lange biologische nacht. Om dit te doen beschikt de albino-gorilla alleen maar over een autoband, iets kunstmatigs wat de mens heeft voortgebracht, iets wat hem vreemd is, verstoken van elk vermogen tot symboliek, leeg van betekenissen, abstract. Je zou niet zeggen dat je er veel uithaalt als je ernaar kijkt. En toch, wat is beter dan een lege cirkel in staat alle betekenissen aan te nemen die je eraan wilt toeschrijven? Misschien is de gorilla door zich ermee te vereenzelvigen wel bijna zover dat hij op de bodem van de stilte de bronnen bereikt waaruit de taal ontspringt, dat hij een vloeiende band kan scheppen tussen zijn gedachten en de onontkoombare, doffe duidelijkheid van de feiten die zijn leven bepalen ...

                             Als meneer Palomar de dierentuin uit is laat het beeld van de albino-gorilla hem niet los. Hij probeert erover te praten met de mensen die hij tegenkomt, maar het lukt hem niet een willig oor te vinden. ’s Nachts blijft de aap aan hem verschijnen, zowel tijdens zijn slapeloze uren als in zijn korte dromen. ‘Zoals de gorilla zijn band heeft, die voor hem de tastbare ondersteuning is van een ijlend verhaal zonder woorden - denkt hij - zo heb ik dit beeld van een witte mensaap. Allemaal draaien wij een oude lege autoband in onze handen rond waarmee wij de uiterste betekenis willen bereiken waar geen woorden voor zijn.’

 

 

Uit Palomar van Italo Calvino, 1985, Uitgeverij Bert Bakker, Nederlandse vertaling Henny Vlot. Oorspronkelijke titel Palomar, 1983, Giulio Einaudi editors s.p.a., Turijn.